Görüntüleme (gezinme ile): 2 -- Görüntüleme (arama ile): -- IP: 3.146.255.113 -- Ziyaretçi Sayısı:

Özgün Başlık
Sâmiha Ayverdi’den Ziyâ Gökalp’e Bakmak

Yazarlar
H. Aliyar Demirci

Dergi Adı
Amme İdaresi Dergisi

Cilt
Eylül 2021, Cilt 54, Sayı 3, ss. 41-67

Anahtar Kelimeler
Ziya Gökalp ; Sâmiha Ayverdi ; İslam ; medeniyet ; milliyetçilik

Özet
Siyasi tercihleri ve ideolojisiyle Ziyâ Gökalp (1876-1924) hayattayken de vefatından sonra da çok tartışılmıştır. Sâmiha Ayverdi de (1905-1993) bu tartışmaya Cumhuriyet devrinde katılmıştır. Kendisi hem Gökalp Türkiyesi’nin hem de sonrasının şahididir. Bir imparatorluğun son senelerini yaşamış, bir milli devlette eserlerini kaleme almıştır. Aile çevresinin özel şartları milli kimliğinin şekillenmesinde belirleyici olmuştur. Gökalp sosyoloji, Ayverdi tarih tefekkürüyle meseleleri ele almıştır. Ayverdi 1950’lerde kaleme aldığı Türk Tarihinde Osmanlı Asırları’nda onu eleştirmiştir. Gökalp imparatorluk dağılırken Osmanlı ülkesinin toprak bütünlüğünü koruyacak bir hedefle yetinmemiştir. Ayverdi, onun Dünya Savaşı yıkımı yaşanırken Turancılık fikrini savunmasını isabetsiz bulmuş, yaşadığı devrin gençliği üzerindeki etkilerini tartışmıştır. Türk milliyetçiliğine seküler bir form kazandırmasını yanlış bulmuş, onun aksine aktif din ve iman anlayışına dayanan Türklük fikrini benimsemiştir. Gökalp’in Cumhuriyet öncesinde teşekkül eden üst kültürü, Türk kültürü dışında tutmasını onaylamamış, Müslüman-Türk kültürünün bütün katmanlarına sahip çıkmıştır. Türkiye Türklüğü için esas zeminin Selçuklu, bilhassa da Osmanlı mirası olduğunu vurgulamıştır. Gökalp’in medeniyet-kültür ayrımını reddetmiş, medeniyetin dış ve iç boyutları olduğunu savunmuş, modern dünyada madde ile maneviyat arasındaki zıtlığı insanlığın geleceği için büyük bir tehlike olarak görmüş, Doğu-Batı ayrımını bu eksenlerde değerlendirmiştir. İnsanlığın huzuru için her iki medeniyetin eksiklerini telafi etmek üzere bir alışverişe girmesini teklif etmiştir.

Başlık (Yabancı Dil)
Looking at Ziyâ Gökalp From Sâmiha Ayverdi

Anahtar Kelimeler (Yabancı Dil)
Ziya Gökalp ; Sâmiha Ayverdi ; Islam ; civilization ; nationalism

Özet (Yabancı Dil)
Ziyâ Gökalp (1876-1924) with his political preferences and ideology was discussed a lot during his life and after his death. Sâmiha Ayverdi (1905-1993) also participated in this debate during the Republican era. She is a witness of both Gökalp's Turkey and its aftermath. She lived in the last years of an empire and yet wrote her works in a nation-state. The special conditions of his family environment were decisive in shaping her national identity. While Gökalp dealt with the issues from a sociological point of view, Ayverdi on the other hand approached the issues from a historical perspective. This approach stands out in her book Türk Tarihinde Osmanlı Asırları ‘Ottoman Centuries in Turkish History’ which was written in the 1950s. While the empire was falling apart, Gökalp was not content with a goal to protect the territorial integrity of the Ottoman Empire. Ayverdi found Gokalp’s defense of the idea of Turanism in the devastation of World War I inaccurate, and discussed the effects on the youth of the period he lived in. She believed that Gökalp’s idea of giving Turkish nationalism a secular form was wrong. She adopted the idea of Turkishness based on an active understanding of religion and faith, she did not approve of excluding the high culture produced in the pre-Republican Ottoman period from Turkish culture, and embraced all layers of Muslim-Turkish culture. She emphasized the importance of the Seljuki and especially the Ottoman past in Anatolia and Rumelia for the Turkishness of Turkey. She rejected Gökalp’s distinction between civilization and culture. She argued that civilization has external and internal dimensions, considered the contrast between matter and spirituality in the modern world as a great danger for the future of humanity, and evaluated the East-West distinction in these axes. For the peace of humanity, she suggested that both civilizations enter into an exchange to make up for their deficiencies.